|
|
|
Strona główna Armaty w fortyfikacjach Murek w Niezdarze Zewnętrzna wnęka Łączność telefoniczna cz. 1 Łączność telefoniczna cz. 2 Łączność optyczna Strzelnice ckm Numeracja strzelnic Wkładki i półwkładki Schrony polowe i pozoracyjno - bojowe Krata przeciw- szturmowa Konstrukcje zwiększające bezpieczeństwo Co kryje beton? Bunkier czy schron? Filmy i programy dokumentalne Podziemia Wojkowickie Linki Poczta Księga gości 
|
Łączność telefoniczna cz. 2Poprzednio omawiałem to jak mogła wyglądać łączność w fortyfikacjach Obszaru Warownego Śląsk. Na podstawie tej analizy można swobodnie powiedzieć, że dla tych fortyfikacji był stworzony specjalny system łączności. Trzeba jednak pamiętać, że obrona śląska nie opierała się tylko na fortyfikacjach OWŚ. Poza obrębem obszaru warownego w 1939 wybudowano kilka umocnionych pozycji składających się z lekkich fortyfikacji polowych. Obrona śląska opierała się też w pewnym zakresie na fortyfikacjach polowych, wybudowanych na północ i na południe od OWŚ. Dowództwo obrony śląska musiało więc mieć łączność z tymi punktami oporu, oraz z oddziałami przebywającymi na całym tym terenie. Pojawia się więc pytanie: Jak zapewniano łączność?Możliwe, że używano łączności radiowej. Możliwe też, że jednak na całym tym terenie wybudowano specjalną wyodrębnioną telefoniczną łączność wojskową. Jest też trzecia możliwości. Możliwe, że korzystano z cywilnej łączności telefonicznej, lub też na bazie cywilnej łączności telefonicznej stworzono system telefonicznej łączności wojskowej obejmujący większy obszar niż OWŚ. Postanowiłem przyjrzeć się tej trzeciej możliwości i udało mi się dotrzeć do ciekawych informacji. Analizę oparłem między innymi na podstawie tych czterech publikacji: - Urzędowy spis abonentów Państwowej Sieci Telefonicznej okręgu Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Katowicach oraz miast Beuthen, Gleiwitz i Hindenburg wedle stanu z dnia 1-go kwietnia 1928 r. 1928/1929 - Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Katowicach oraz central Niemieckiego Górnego Śląska na 1936 r (styczeń 1936) - Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Katowicach oraz sieci okręgowej Zagłębia Dąbrowskiego i Niemieckiego Górnego Śląska na 1937 r. (styczeń 1937) - Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Katowicach oraz sieci okręgowej Zagłębia Dąbrowskiego i Niemieckiego Górnego Śląska na 1939 r. (styczeń 1939) Na podstawie tych publikacji stwierdziłem, że system łączności na Śląsku w okresie tuż przed wojną był bardzo nowoczesny jak na tamte czasy. Większa część zurbanizowanych terenów śląska była objęta łącznością opierającą się na automatycznych centralach telefonicznych. Jedynie na terenach oddalonych od centrum łączność telefoniczna opierała się na starych ręcznych centralach telefonicznych. Poniżej znajduje się lista miejscowości objętych Górnośląską Automatyczną Siecią Okręgową oraz rozmieszczenie central. Tak to wyglądało w 1939r: 
Ważnych informacji dostarcza ta mapka pokazująca jak były połączone centrale telefoniczne. Widać wyraźnie, że pod Chorzowską centralę telefoniczną były podłączone tereny na których znajdowały się główne umocnienia Obszaru Warownego Śląsk. Udało mi się ustalić lokalizację tej centrali. Znajdowała się ona w piwnicach gmachu poczty, położonego niedaleko rynku na ulicy pocztowej. Dodatkowo też trzeba wspomnieć, że w Chorzowie na wzgórzu nazwanym Górą Wyzwolenia lub Wzgórzem Redena był wybudowany schron dla dowództwa OWŚ. Odległość między gmachem poczty w Chorzowie w której była centrala, a schronem dowodzenia jest stosunkowo nieduża. Lokalizacja schronu dowodzenia w okolicach jednej z głównych central telefonicznych wydaje się więc celowym działaniem i wątpię żeby to był przypadek. Ten schron dowodzenia więc mógł być połączony z tą cywilną centralą telefoniczną. Coś takiego mogło być zrobione z dwóch powodów. Możliwe że system telefonicznej łączności wojskowej między schronami bojowymi był połączony z telefonicznym systemem łączności cywilnej. Jest też druga możliwość, że system telefonicznej łączności cywilnej uzupełniał system łączności wojskowej lub w jakimś zakresie go dublował. Nie udało mi się jednak tego rozstrzygnąć. Na pewno jednak podłączenie schronu dowodzenia z tą centralą telefoniczną w Chorzowie zapewniało łączność z innymi rejonami śląska. Przeanalizowałem urzędowe spisy abonentów sieci telefonicznych w poszczególnych latach. Okazało się, że w tych spisach uwzględniono też jednostki wojskowe stacjonujące na terenie śląska. Najwięcej informacji można było znaleźć w spisie z roku 1936. Pokazuje on stan na styczeń 1936 r. Z tego spisu można odczytać między innymi to jak rozmieszczone były poszczególne jednostki. Podane są ówczesne numery telefonów, a czasem nawet dokładne adresy. W spisach z lat późniejszych już tak dokładnych danych nie ma i prawdopodobnie utajono już te informacje. Tą drogą uzyskałem więc poniższe informacje. Obszar Warowny Śląsk obsadzały bataliony forteczne z następujących pułków: 11 pułk piechoty - dowództwo tego pułku znajdowało się w Tarnowskich Górach 73 pułk piechoty - dowództwo tego pułku znajdowało się w Katowicach przy ulicy Koszarowej 75 pułk piechoty - dowództwo tego pułku znajdowało się w Chorzowie Pułki te wchodziły w skład 23 dywizji piechoty, której dowództwo mieściło się w Katowicach na ulicy Francuskiej 19. Jak więc widać dowództwa poszczególnych jednostek rozmieszczone były w różnych miejscach, a łączność między nimi była zapewniona na bazie łączności cywilnej. Ilość numerów telefonów jest dość duża, a wiem też na podstawie adnotacji w tym spisie, że pod niektórymi z tych telefonów znajdowały się łącznice. Liczba telefonów z których korzystało wojsko na pewno była większa od tej ujętej w spisie. Poniżej wklejam skany stron z spisów abonentów z roku 1936 i 1939. Można więc samemu zobaczyć lokalizacje innych jednostek, których tutaj nie wypisałem. Można też zobaczyć jak część danych w latach późniejszych utajono. Spis abonentów z 1936: 
Spis abonentów z 1939: 
To co widać powyżej dotyczy OWŚ. Wcześniej jednak już wspomniałem o łączności z innymi umocnionymi pozycjami. Przejrzałem więc spisy abonentów z kilku lat, przyglądając się miejscowościom o których wiedziałem, że wybudowano tam fortyfikacje polowe. Stwierdziłem, że w niektórych z tych miejscowości wojsko stacjonowało tam kilka lat. Wojsko było więc jakiś czas obecne w pewnych miejscowościach i w momencie gdy zbliżała się wojna to te miejscowości ufortyfikowano. Wybudowano na ich przedmieściach schrony polowe. Patrząc na rejon działania Armii Kraków stwierdziłem, że taka sytuacja dotyczy następujących miejscowości: Bielsko Biała, Cieszyn, Pszczyna, Rybnik. Poniżej wklejam spis telefonów dla jednostek wojskowych z roku 1936. W przypadku Pszczyny wkleiłem też stan z roku 1939. 
Pszczyna 1939: 
Analizując dalej te spisy z poszczególnych lat stwierdziłem, że przy kilku miejscowościach w latach wcześniejszych nie było wzmianki o stacjonowaniu tam wojska. Może to wynikać z tego, że nie było tam wojska, lub też wojsko było, ale łączność telefoniczna nie była tam jeszcze podciągnięta, dlatego nie ma o tym wzmianki w spisie. Dotyczy to Lublińca i Żor. Dopiero w spisie z 1939 roku pojawia się informacja, że w tych miejscowościach wojsko korzystało z telefonów. W tym też roku wybudowano w tych miejscowościach schrony polowe. 
Jest też jeszcze jedna grupa miejscowości o których wiadomo, że wybudowano tam w 1939 roku fortyfikacje polowe. Niestety te miejscowości nie zostały ujęte w żadnym z spisów abonentów. Ostatni spis odzwierciedlał stan łączności na styczeń 1939 roku więc możliwe, że w tych miejscowościach łączność pociągnięto w terminie późniejszym lub też w ogóle tam nie była pociągnięta łączność. Dotyczy to Skoczowa, Czechowic - Dziedzic, Zarzecza. Zresztą w niektórych z tych miejscowości nawet nie ukończono bodowy fortyfikacji i wylano tylko płyty fundamentowe. Obiekty te więc budowane były stosunkowo późno więc stąd może wynikać brak łączności. W rejonie armii Kraków, były budowane jeszcze inne rejony wzmacniane fortyfikacjami jak na przykład Częstochowa. Niestety spisy abonentów dotyczą tylko pewnych obszarów śląska więc nie da się na podstawie tych spisów stwierdzić czy tam była zapewniona łączność telefoniczna. Jak więc widać łączność opierająca się na cywilnej sieci telefonicznej była w użyciu zarówno w rejonie OWŚ jak i też w umocnionych punktach leżących na północ i na południe od OWŚ. Dodać tutaj też muszę, że łącznością telefoniczną objęto także komisariaty i placówki Straży Granicznej, które dość gęsto rozmieszczono wzdłuż granicy polsko - niemieckiej. Wspominam tutaj celowo o Straży Granicznej ponieważ rozporządzenie Prezydenta RP "O Straży Granicznej" określało zadania Straży Granicznej i zgodnie z Art.10. w pewnych okolicznościach staje ona się częścią sił zbrojnych państwa. Cytuję: Art.10. W razie częściowej lub całkowitej mobilizacji albo w innych wypadkach, w których ze względu na interes obrony państwa Rada Ministrów uzna za konieczne, Straż Graniczna z chwila ogłoszenia mobilizacji, względnie od dnia wskazanego uchwałą Rady Ministrów, staje się z mocy samego prawa częścią sił zbrojnych państwa. Łączność więc, którą dysponowała Straż Graniczna mogła być wykorzystywana do celów wojskowych. Poniżej znajduje się lista komisariatów i placówek straży granicznej w rejonie działania Armii Kraków, objętej łącznością telefoniczną. Oczywiście rejon działania Armii Kraków jest większy od rejonu objętego spisem abonentów sieci telefonicznej z którego korzystałem, więc z tego względu ta lista jest niepełna. Listę tą sporządziłem na podstawie spisu abonentów sieci telefonicznych z roku 1939 więc zawiera ona tylko te punkty, które miały łączność. Uwzględniam tylko lokalizację i pominąłem numery telefonów. Lokalizacje w rejonie centrum śląska: Komenda Śląskiego Okręgu Straży Granicznej. Katowice, ul. Rymera 8 Inspektorat graniczny, Komenda obwodu, Chorzów, ul. Kościuszki 6 Komisariaty: - Lipiny Śl. - Nowa Wieś k. Chorzowa - Piekary Śl. - Tarnowskie Góry Placówki: - Brzozowice - Katowice - Łagiewniki Śl. - Orzegów - Repty nowe - Strzybnica - Sucha Góra - Tarnowice Stare - Zgorzelec - Chorzów Pozostały obszar: Bielsko Biała, ul. Krasińskiego 13 - placówka Straży Granicznej Błędowice Dolne - placówka Straży Granicznej Cierlicko Górne - placówka Straży Granicznej Bogumin, ul. Pułkownika Zycha 363 - komisariat Straży Granicznej Brzezie - placówka Straży Granicznej Bystrzyca n. Olzą, Koszarzyska - placówka Straży Granicznej Cieszyn, ul. Marszałka Rydza Śmigłego 2 - Komenda Obwodu Cieszyn, ul. Marszałka Piłsudskiego 1 Cieszyn, ul. Bolesława Chrobrego 2 - komisariat Straży Granicznej Cieszyn, Boguszowice - placówka Straży Granicznej Cieszyn, Puńców - placówka Straży Granicznej Czarna Beskidzka, Świerczynowiec - placówka Straży Granicznej Domasławice Dolne, Cierlicko Górne - komisariat Straży Granicznej Domasłowice - placówka Straży Granicznej Frysztat - placówka Straży Granicznej Gnojnik Śląski, Wojkowice - placówka Straży Granicznej Gorzyce k. Rybnika - komisariat Straży Granicznej Herby Śląskie - komisariat Straży Granicznej Istebna - komisariat Straży Granicznej Jabłonków - komisariat Straży Granicznej Jabłonków, G. Łomna - placówka Straży Granicznej Jastrzębie Zdrój, Moszczenica - placówka Straży Granicznej Jastrzębie Zdrój, Ruptawa - placówka Straży Granicznej Kalety ul. Kościelna 15 - komisariat Straży Granicznej Karwina - placówka Straży Granicznej Knurów, ul. Kościelna 39 - placówka Straży Granicznej Ligotka Kameralna - komisariat Straży Granicznej Lubliniec, ul Powstańców 18 - komisariat Straży Granicznej Lubomia, ul. Graniczna 4a - komisariat Straży Granicznej Lutynia Niemiecka - placówka Straży Granicznej Mosty Śląskie - placówka Straży Granicznej Orłowa - komisariat Straży Granicznej Orzesze - komisariat Straży Granicznej Kośmidry - placówka Straży Granicznej Pawonków -placówka Straży Granicznej Pietwałd - placówka Straży Granicznej Pszczyna, ul. Mickiewicza 2 - komisariat Straży Granicznej Rybnik, ul. Grażyńskiego 1 - Inspektorat Straży Granicznej Rybnik, ul. Hallera 30 - komisariat Straży Granicznej Rydułtowy, Sumina - placówka Straży Granicznej Skalite - placówka Straży Granicznej Sosnowiec, ul. Piłsudskiego 8 - placówka Straży Granicznej II linii Będzin, ul. 1 Maja 5 - komisariat Straży Granicznej II linii Szumbark Błędowicki, Datynia Dolna - placówka Straży Granicznej Ustroń 583 - komisariat Straży Granicznej Wisła Głębce - placówka Straży Granicznej Zabrzydowice - komisariat Straży Granicznej Zabrzydowice, Marklowice - placówka Straży Granicznej Zabrzydowice, Pogwizdów 92 - placówka Straży Granicznej W momencie więc gdyby wojska niemieckie przekroczyły granicę to komisariaty lub placówki straży granicznej mogły o tym poinformować dowództwo polskich wojsk. Gdyby też w okolicach siedzib Straży Granicznej znajdowały się jakieś jednostki wojska to też teoretycznie wojsko miało możliwość korzystania z telefonów Straży Granicznej. Ogólnie więc można powiedzieć, że nie było źle z zapewnieniem łączności dla wojska. Na marginesie wspomnieć też muszę o czymś ciekawym na co przypadkowo natrafiłem. Czytając Urzędowy Spis Abonentów Państwowej Sieci Telefonicznej okręgu Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Katowicach z roku 1928 (stan na 1 kwietnia) - trafiłem na informację, że w Katowicach działała: Garnizonowa Administracja Koszar i Kierownictwo Fortyfikacji Obszaru Warownego Górnego Śląska Jest to o tyle ciekawa informacja ponieważ fortyfikacje OWŚ rozpoczęto budować dopiero kilka lat później. Widać więc, że bardzo wcześnie rozpoczęto planowanie fortyfikowania śląska. 
Na koniec jako ciekawostkę wkleję jeszcze instrukcję z 1939 mówiącą o tym jak trzeba było używać telefonów w zależności od typu centrali do której podpięty był telefon. Jest to o tyle ciekawe, bo można porównać jak zmienił się sposób telefonowania w ciągu tych kilkudziesięciu lat. Opracował: Rafał Marciniak 19.06.2008 
|
|
|
© Copyrigt by Rafał Marciniak 2008. Wszystkie prawa zastrzeżone.
|
||